چت روم

محمد صادق زمانی - داراترین مرد جهان 50 میلیارد دلار سرمایه دارد. این سرمایه وسوسه انگیز و فراتر از تصور حاصل 35 سال تلاش شبانه روزی اوست و او کسی نیست جز ویلیام هنری گیتس سوم مشهور به بیل گیتس (Bill Gates)، رئیس و مؤسس شرکت مایکروسافت.

همان کسی که از او به عنوان بنیانگذار تحول در رایانه‌های شخصی یاد می‌شود. بیل گیتس در سال 1975 با شراکت دوست دوران کودکی خود پل آلن شرکت مایکروسافت را پایه‌گذاری کرد و این شرکت بزرگ جهانی از آن روز تا به امروز یک مؤسسه کاملاً شخصی و خصوصی بوده است. البته فعالیت‌های این مولتی میلیاردر نابغه تنها محدود به رایانه نیست. او در سال 2000 میلادی به همراه همسرش ملیندا بنیادی را تأسیس کرد که در حال حاضر بزرگ‌ترین بنیاد خیریه جهان به شمار می‌رود. فعالیت این مؤسسه بر تحصیل و سلامت جهانی متمرکز است.

بیل خود را بازنشسته می‌کند

خردادماه سال 85 شمسی بود که این خبر منتشر شد: ‌« بیل گیتس، رئیس شرکت مایکروسافت تصمیم دارد وقت بیشتری را به فعالیت‌های مؤسسه خیریه‌اش اختصاص دهد».
شرکت مایکروسافت با اعلام این خبر اظهار کرد که بیل گیتس - رئیس و یکی از بنیانگذاران این شرکت - ساعات کاری‌اش را در مایکروسافت تغییر داده و از این پس مانند قبل، در شرکت حضور دائم نخواهد داشت. هدف گیتس از چنین اقدامی، پرداختن بیش از پیش به امور مؤسسه خیریه‌اش عنوان شد.
بر اساس این خبر، قرار شد که از آن تاریخ به بعد، گیتس به عنوان رئیس و مشاور فنی، به صورت نیمه وقت در مایکروسافت حضور داشته باشد و در عوض بیشتر وقت خود را صرف رسیدگی به امور مؤسسه‌ای که به همراه همسرش تأسیس کرد بود، کند.
گیتس پس از اعلام این خبر در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت: ‌« از هم اکنون اولویت‌های مربوط به دو سال آینده زندگی خصوصی‌ام را تنظیم کرده‌ام. چنین اقدامی‌ به معنای اعلام بازنشستگی از کار در مایکروسافت نیست، بلکه تجدید نظری است در اولویت‌های زندگی».

ملک جاسبی 5 برابر بیل گیتس!

در ایران ما هم درآمدها و سرمایه‌های خارج از تصوری برای تمثیل و نمونه وجود دارد که مغز متفکر مایکروسافت حتی در خواب هم این سرمایه‌ها را ندیده است! یکی از این سرمایه‌های باور نکردنی متعلق به خزانه دانشگاه آزاد اسلامی‌است؛ سرمایه‌ای معادل 250 میلیارد دلار! به عبارت روان‌تر سرمایه‌‌ای که پنج برابر نقدینگی‌های بیل گیتس است. شاید اگر ماجرای وقف غیرقانونی اموال دانشگاه آزاد پیش نیامده بود امروز هیچگاه چنین مقایسه‌ای انجام نمی‌شد. اما به نظر می‌رسد همانگونه که «در مثل مناقشه نیست»، در مقایسه هم مناقشه‌ای نباشد.
از روزی که دکتر عبدالله جعفرعلی جاسبی به فرمان امام خمینی(ره) - یعنی دو سال پس از انقلاب فرهنگی- در شهریور 1361 طی حکمی ‌با سربرگ مجلس شورای اسلامی‌ به عنوان ریاست این دانشگاه منصوب شد، حدود 30 سال می‌گذرد. به جرأت می‌توان گفت که دکتر جاسبی در کشور ما از نظر ثبات صندلی ریاست رکورددار است و در این مورد کسی نمی‌تواند ادعا کند که ثبات صندلی مدیریتش بر آقای جاسبی می‌چربد.

 از این ثبات قابل تأمل اگر چشم پوشی کنیم قطعاً ماجرای وقف اموال این دانشگاه قابل چشم پوشی نیست. چندی پیش دکتر جاسبی و حلقه یاران نزدیکش در دانشگاه آزاد اعلام کردند که قصد دارند اموال این دانشگاه را وقف کنند. تصمیم حلقه حاکمه دانشگاه آزاد با تعجب و حیرت کارشناسان و افکار عمومی‌مواجه شد و این پرسش را ایجاد کرد که «مگر دانشگاه آزاد ملک شخصی است که بتوان اموال آن را وقف کرد؟». اما رئیس دانشگاه آزاد و اطرافیانش بی‌توجه به حیرت عمومی‌بر اجرای تصمیم خود تأکید کردند.

 این تأکید با اعتراض نمایندگان مردم در مجلس، محافل نخبه و تشکل‌های دانشجویی روبه‌رو گشت اما مسئولان این دانشگاه کماکان بر این تصمیم اصرار ورزیده و مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی دال بر غیرقانونی بودن وقف اموال دانشگاه آزاد و لزوم تغییر مدیریت این دانشگاه را نادیده گرفتند. دکتر جاسبی و همراهانش در اعلام موضعی جالب، مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی را غیرشرعی اعلام کردند!

دانشگاه آزاد و دریافت رانت‌های بی حساب

از همان ابتدای تأسیس دانشگاه آزاد، هیچ کس این دانشگاه را یک نهاد خصوصی و یا ملک شخصی ندانسته و از این پس هم نخواهد دانست. قطعاً جالب است که بدانیم اولین کمک به دانشگاه آزاد مبلغ یک میلیون تومان بود که توسط امام خمینی(ره) در جایگاه رهبر جمهوری اسلامی ‌ایران پرداخت شد. از سوی دیگر، در اساسنامه دانشگاه آزاد محل تأمین هزینه‌های آن اخذ شهریه از دانشجویان، کمک‌های مردم، دولت و نهادهای انقلاب اسلامی ‌ذکر شده ‌است.
بر این مبنا، دولت‌های برآمده از انقلاب اسلامی‌در ادوار مختلف با این استدلال که دانشگاه آزاد یک دانشگاه حاکمیتی و وابسته به حکومت است سیل رانت‌ها و یارانه را را به خزانه این دانشگاه سرازیر کردند. حمایت‌های همه جانبه معنوی را هم باید به کمک‌های مالی اضافه کرد.
سرعت تطبیق پذیرش رشته‌های دانشگاه آزاد از سوی وزارت علوم و صدور بدون دردسر مجوز برای گسترش واحدهای این دانشگاه در سطح کشور از دیگر حمایت‌های حاکمیتی از این دانشگاه محسوب می‌شود. افزون بر اینها، بخش عظیمی‌از کمک‌های مردمی‌به این دانشگاه تنها به این دلیل صورت گرفته که کمک کنندگان، دانشگاه آزاد را بخشی از حاکمیت تلقی کرده و کماکان تلقی می‌کنند.

 پدر یکی از شهدای انقلاب اسلامی‌که بخشی از اموالش را به این دانشگاه وقف کرده است بدون شک، با این استدلال که دانشگاه تحت مدیریت( نه مالکیت) دکتر جاسبی را بخشی از نظام می‌داند، دست به وقف دارایی خود زده است. جای تردید نیست که کسی حاضر نمی‌شود اموال خود را وقف یک شخص خاص کند. البته شاید این تصور خطا برای مسئولان دانشگاه آزاد به وجود آمده که وقف کنندگان، اموال و دارایی‌های خود را وقف شخص دکتر جاسبی کرده‌اند! آیا به واقع چنین است؟
با این وجود، مسئولان این دانشگاه ادعا می‌کنند که دانشگاه تحت حاکمیت آنان یک نهاد خصوصی است! سؤال اینجاست که کدام نهاد خصوصی در کشور ما و حتی در دنیا به اندازه دانشگاه آزاد از یارانه‌ها و کمک‌های دولتی و نهادهای حاکمیتی بهره‌مند بوده است؟ اگر دولت‌های جمهوری اسلامی‌و نهادهای حاکمیتی، دانشگاه آزاد را نهادی وابسته به نظام و حاکمیت نمی‌دانستند چه دلیل و الزامی‌ وجود داشت که از خزانه بیت المال انواع یارانه‌ها و کمک‌ها را به این دانشگاه اختصاص دهند؟ بنابراین، ادعای خصوصی بودن این دانشگاه یک مغلطه آشکار است.

این 250 میلیارد دلار از کجا آمده؟

اگر بیل گیتس با نبوغ فکری و نوآوری‌های منحصر به فردش در عرصه رایانه توانسته است یک سرمایه 50 میلیارد دلاری به دست آورد، دانشگاه آزاد چگونه و با چه مدلی توانسته است پنج برابر ثروت گیتس را در خزانه خود جمع کند؟ آیا دکتر جاسبی و همراهانش از گیتس نابغه‌تر هستند؟ نابغه شرکت مایکروسافت در حالی ثروتش به 50 میلیارد دلار می‌رسد که در آمریکا زندگی می‌کند و قوانین مالیاتی در این کشور با کسی تعارف و شوخی ندارد و تا دلار آخر مالیاتی را هم از افراد متمول و شرکت‌ها دریافت می‌کند.

از سوی دیگر، رقابت اقتصادی در ایالات متحده بسیار قاعده‌مند است و کسی نمی‌تواند با مدل «باری به هر جهتی» در فضای اقتصادی آنجا رشد کند. اما آیا ثروت دانشگاه آزاد در یک فضای رقابتی آزاد و سالم به پنج برابر ثروت گیتس رسیده؟ در این صورت یا باید به علم اقتصاد شک کرد و یا باید معترف شد که دکتر جاسبی و همراهانش فوق نابغه هستند!

 بر کسی پوشیده نیست که نه نبوغ آقای جاسبی این ثروت عظیم را برای دانشگاه آزاد فراهم کرده و نه فضای ایده آلی(!) اقتصاد ایران؛ بلکه این حمایت‌های بی دریغ مادی و معنوی حاکمیت از بدو تولد دانشگاه آزاد تا به امروز است که این دانشگاه را به دارایی افسانه‌ای 250 میلیارد دلاری رسانده است.
از سوی دیگر لازم است اطلاع رسانی شود که بیل گیتس چقدر مالیات می‌پردازد و دانشگاه آزاد چه میزان مالیات می‌دهد؟ منابع رسمی‌تصریح دارند که دانشگاه آزاد نه تنها در حد عرف و قانون، مالیات نمی‌پردازد بلکه انواع رانت‌ها و تسهیلات دولتی را نیز دریافت می‌کند.

وقف اموال به سبک بیل گیتس

در حقیقت، بیل گیتس با تشکیل بنیاد خیریه به نوعی دست به وقف اموال خود زده است. اما آیا او اجازه دارد این دارایی‌ها را وقف کند؟ بی‌شک، پاسخ این پرسش مثبت است و گیتس اجازه و اختیار تام وقف این اموال را دارد؛ زیرا این اموال متعلق به شخص خود اوست که با نبوغ فکری و تلاش و مدیریت شبانه‌روزی‌اش صاحب آن شده است.

هیچ شخصیت حقیقی یا حقوقی هم اجازه و حق این را ندارد که به گیتس اعتراض کند و وقف اموال او را زیر سؤال ببرد. نخستین شرط وقف املاک و اموال، احراز مالکیت است؛ یعنی این نکته باید روشن و شفاف شود که یک ملک یا دارایی متعلق به فرد مورد نظر- یا همان وقف کننده- است. با این حساب، زمانی دکتر جاسبی و همراهانش می‌توانستند با خاطری آسوده از وقف اموال این دانشگاه دم بزنند که دارایی افسانه‌ای دانشگاه آزاد را با نبوغ فکری و استراتژی‌های اقتصادی طراحی شده توسط خودشان به دست آورده باشند نه با حمایت‌های بی‌دریغ و همیشگی حاکمیت.